1921 diyor tarih..

Henüz savaş bitmemiş.Cumhuriyet ilan edilmemiş.Ama bir anayasa oluşturulmuş.Ateşin içinde,saldırı altında,cepheden cepheye.

1.İnönü Muharebesi yeni bitmiş.Yaklaşık 2,5 ay sonra 2.İnönü Muhaberesi yapılacak.Bu arada Çerkes Ethem kuvvetleri isyan halinde.Ancak Amasya Genelgesi ruhu hala yürek titretiyor.İnanç ve kararlılık demiri yakıyor.Birinci meclisin gözükara vatanseverleri bu hukuk belgesini ortaya çıkarıp sunuyor.23 (artı bir ek) maddelik bu anayasa aynı zamanda ilk laiklik ilanıdır.

“Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir “ maddesi egemenliği sultandan alarak çağdaşlık yolunda verilmiş ilk ve en önemli mesajdır.İlk laiklik manifestosudur.

Ve, “ Türkiye Devleti “

Üçüncü maddede, ” Türkiye Devleti BMM ( Büyük Millet Meclisi ) tarafından idare olunur “

Dünya’ya, bir devlet kurulduğu ilan edilmiştir. Adı: Türkiye Devleti.

Meclis Hükümeti; Kurultaylar hükümeti anlamına gelmekteydi.Türk antiemperyalistlerinin önderliğinde emperyalizme direnen çoklu sisteme bir gönderme ve kabul değeri taşıyordu.Aynı zamanda bir devlet başkanının taşıyabileceği yetkiler tümü ile Meclis Hükümetinde toplanmıştı.

Bu anayasa da aynı zamanda özerkliği de görüyoruz.

11. maddede vilayetlerin muhtariyetleri ( özerkliği ) görev ve yetkileri şöyle tanımlanır:

“Evkaf (vakıflar), medaris (medreseler), maarif (eğitim), sıhhiye (sağlık), iktisat,

nafia (bayındırlık) ve muaveneti içtimaiye (sosyal yardım/dayanışma) konularının tanzim (düzenleme) ve idaresi.”

Tabi ki İç ve dış siyaset, şer’i, adli ve askeri konular, uluslararası ekonomik ilişkiler gibi temel devlet yetkileri haricinde.

1921 anayasası devlet olma kararlılığı yolundaki ilk ve önemli hamle idi.

Daha sonra 1924 anayasası ilan edilmiş ve yürürlüğe girmiştir.